[Kỹ năng Luật sư Hình sự] Kỹ năng nghiên cứu, phân tích chứng cứ là dấu vết hình sự (1)

Nghiên cứu, phân tích dấu vết hình sự, qua đó xác định chính xác, đầy đủ nội dung, tính chất và quá trình diễn biến của vụ việc

Khi nghiên cứu, phân tích dấu vết hình sự, Luật sư cần nắm vững quy luật hình thành dấu vết, tính chất phản ánh của các dấu vết hình sự trong sự tác động lẫn nhau, qua đó làm rõ được nội dung, tính chất của vụ việc xảy ra và quá trình diễn biến của vụ việc đó. Vì vậy, dấu vết hình sự có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với hoạt động chứng minh tội phạm, bởi lẽ chứng minh tội phạm chính là hoạt động nhằm xác định tính chất của vụ việc đã xảy ra, xác định xem vụ việc đó có dấu hiệu của tội phạm (mang tính chất hình sự) hay không. Việc nghiên cứu, phân tích các dấu vết hình sự thu thập được không chỉ xác định được tính chất của vụ việc xảy ra mà còn làm rõ được quá trình diễn biến của vụ án. Thông qua đó chứng minh một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ về hành vi phạm tội và người đã thực hiện hành vi phạm tội đó.

Ví dụ 1:

Khoảng 20h30 ngày 12/3/2018, tại Km 20+500 Quốc lộ 1 thuộc địa bàn P. Long Bình, TP. BH xảy ra vụ tai nạn giao thông. Theo trình bày của các nạn nhân, thì tại thời điểm này có một nhóm thanh niên (cùng quê NA và tạm trú tại P. Long Bình) gồm: Trần Thanh C, Trần Hồng Đ và Trần Văn H đang đứng nói chuyện thì bất ngờ có 04 thanh niên đi trên 2 xe máy chạy đến và một xe máy đã đâm vào chân của H đang đứng nghe điện thoại. Thấy vậy, nhóm bạn của H đều nhìn vào mấy người đi xe máy tỏ vẻ khó chịu. Đáp lại thái độ này, một người trong nhóm mặc quần Jeans và áo sơ mi xuống xe và hỏi: “Tụi mày tụm ba, tụm bẩy ở đây làm gì, giải tán đi”. C trả lời: “Giờ này còn sớm, đứng đây có ảnh hưởng gì đâu” rồi 2 bên xảy ra cãi vã xô xát với nhau. C xông tới đấm người thanh niên mặc quần Jeans. Bị tấn công, người thanh niên này đã bất ngờ rút súng bắn 3 phát vào người C khiến nạn nhân gục ngã và tử vong tại chỗ. Sau khi gây án, nhóm thanh niên này lên xe chạy trốn khỏi hiện trường… Giám định dấu vết đầu đạn trong người nạn nhân và vỏ đạn thu được tại hiện trường xác định khẩu súng được sử dụng gây án là loại K54 trang bị cho lực lượng công an. Sau đó CQĐT đã truy tìm được người đã nổ súng gây ra án mạng là trung sĩ Nguyễn Hoài T - Cảnh sát khu vực phụ trách khu phố 5, P. Long Bình, TP. BH.

Trung sĩ Hoài T khai rằng, trong khi đang làm nhiệm vụ thì bị nhóm thanh niên 6-7 người tấn công nên phải rút súng bắn 01 phát chỉ thiên và sau đó bắn tiếp viên thứ 2 vào đối tượng đang xông đến để tự vệ… Trước lời khai như vậy của T, Luật sư bảo vệ cho bị hại đã nghiên cứu, phân tích kỹ về hồ sơ giám định liên quan đến dấu vết súng đạn, nhận thấy: Căn cứ vào dấu vết đường đạn trên người nạn nhân cho thấy cự ly bắn là tương đối gần và cả 02 viên đạn đều trúng vào bụng và ngực nạn nhân. Mặt khác, khi gây án T không mặc quân phục, không mang thẻ ngành nên không phải đang thi hành nhiệm vụ… Dấu vết đường đạn trên người nạn nhân cho thấy đường đạn đi từ phía lưng ra phía trước ngực, phù hợp với dấu vết để lại trên thân thể nạn nhân, cũng như phù hợp với lời khai của những người làm chứng. Trước những chứng cứ này, T đã phải thừa nhận về hành vi phạm tội của mình, đó là T đã dùng súng bắn nạn nhân phía sau lưng khi nạn nhân bỏ chạy.

Vụ án trên cho thấy, nhờ có dấu vết hình sự (dấu vết đường đạn trên người nạn nhân) đã xác định được nội dung, tính chất của vụ việc và người phạm tội, cụ thể là: T đã lợi dụng vũ khí được trang bị để thực hiện hành vi cố ý giết người mà không phải là gây chết người khi đang thi hành công vụ. Việc Luật sư nắm vững kiến thức về dấu vết hình sự, phân tích chính xác và đưa ra những kiến nghị phù hợp, qua đó đã bảo vệ quyền và lợi ích tốt nhất cho khách hàng của Luật sư là nạn nhân trong vụ án đang được bảo vệ.

* Khi nghiên cứu, phân tích dấu vết hình sự, Luật sư cần nghiên cứu kỹ về dấu vết sắc gọn hay dấu vết nham nhở; Dấu vết tươi mới hay đã khô; Mức độ nông, sâu của dấu vết…, xác định đúng phương thức, thủ đoạn, công cụ, phương tiện phạm tội, thời gian, địa điểm xảy ra vụ việc phạm tội đó. Qua đó có những đề xuất, kiến nghị kịp thời, hợp lý bảo vệ tốt nhất quyền lợi cho khách hàng mà Luật sư bào chữa hoặc bảo vệ.

Để chứng minh về hành vi phạm tội xảy ra cần phải xác định được phương thức, thủ đoạn, công cụ phạm tội, thời gian, địa điểm xảy ra. Các dấu vết hình sự thu thập được ở hiện trường sẽ hỗ trợ đắc lực giúp các cơ quan tiến hành tố tụng làm sáng tỏ sự thật về vụ án. Trên cơ sở đó có thể xác định được ai là người thực hiện hành vi phạm tội và các tình tiết khách quan về vụ án, tránh được việc oan sai trong quá trình điều tra chứng minh người thực hiện hành vi phạm tội. Đối với Luật sư bào chữa, bảo vệ cho khách hàng, dấu vết đôi khi đã minh oan cho khách hàng bị kết tội, nhưng ngược lại dấu vết cũng tố cáo sự thật về hành vi của người đã gây ra thiệt hại cho khách hàng mà Luật sư đang bảo vệ.

Ví dụ 2:

Đối với vụ án Giết người xảy ra tại thôn Me, BG, rõ ràng những dấu vết để lại trên hiện trường vụ án (Con dao dính máu; Những dấu vết chân đi lại trên hiện trường; Dấu vết vân tay trên cánh cửa, ổ công tắc điện, bàn uống nước, cánh tủ…) đã chỉ ra chính xác rằng: khách hàng của Luật sư (là ông C) không phải là người thực hiện hành vi phạm tội, mà hung thủ thực sự của vụ án chính là đối tượng LTC. Trước những dấu vết thu thập được tại hiện trường và sự bất minh về thời gian xảy ra sự việc phạm tội, buộc LTC phải cúi đầu khai nhận hành vi phạm tội của mình, đồng nghĩa với khách hàng của Luật sư là ông C được minh oan.

Ví dụ 3:

Theo lời khai của NVA (là chồng của nạn nhân - chị LTB), khoảng 06h00 ngày 25/8/2018, A gọi vợ là chị B dậy nấu cơm (hàng xóm nhà của A đều nghe thấy và có lời khai là nghe thấy A gọi rất to) nhưng không thấy chị B nói gì. Tiếp đó, tại CQĐT A khai: khi đó tôi nghĩ là vợ mệt nên tôi để vợ ngủ rồi đi chạy xe ôm. Khoảng 8h00 A quay về nhà, thì thấy chị B nằm trên sàn nhà, tay cầm chai thuốc trừ sâu, trên miệng còn nồng nặc mùi thuốc sâu. Thấy vậy, anh A liền hô hàng xóm đến giúp nhưng chị B đã tắt thở, cơ thể đã cứng. Không cam lòng nhìn thấy con mình chết, bố mẹ chị B đã đến VPLS HH mời Luật sư bảo vệ cho con gái họ, họ cho rằng con gái họ bị giết, không thể tự tử được.

Khi nghiên cứu và phân tích tài liệu khám nghiệm hiện trường và khám nghiệm tử thi, Luật sư thấy: Theo kết quả khám nghiệm hiện trường và tử thi thấy rằng: Thuốc sâu chỉ có ở trong miệng và một chút ở cổ họng của nạn nhân, mà không thấy có trong dạ dày và ruột, thức ăn trong ruột tối hôm trước chưa tiêu hóa hết… Trên thân thể nạn nhân không có bất kỳ dấu hiệu nào của việc bị trúng độc, nhưng phát hiện trên cổ có một vết lằn mảnh tím bầm. Mặt khác, nếu theo lời khai của A thì 06h00 sáng anh ta còn gọi chị B dậy nấu cơm, nhưng chị B không dậy. Anh ta đi chạy xe ôm đến 8h về và phát hiện ra sự việc. Nhưng vết hoen tử thi đã tố cáo thời gian chết của chị B là khoảng 20h00-21h00 ngày hôm trước (24/8/2018).

Kết luận giám định xác định nạn nhân chết là do bị ngạt thở do một sợi dây mảnh gây ra mà không phải do trúng độc thuốc sâu. CQĐT đã giữ khẩn cấp A, sau đó ra lệnh bắt A đồng thời khởi tố A về tội giết người. Quá trình đấu tranh A khai: đã giết vợ chết từ tối hôm trước, sáng hôm sau dựng hiện trường giả để tránh bị trừng phạt trước pháp luật. Tuy nhiên, những dấu vết trên thân thể nạn nhân cũng như kết luận giám định xác định chính xác thời gian chết đã tố cáo hành vi gian dối của A. Như vậy, việc nghiên cứu và phân tích dấu vết chứng cứ của Luật sư phù hợp với kết luận giám định, với kết quả khám nghiệm hiện trường thu giữ vật chứng và lời khai nhận tội của A, người đã thực hiện hành vi giết vợ.

Những dấu vết trên người nạn nhân đã phản bác toàn bộ lời khai của A và nhờ đó, xác định được nguyên nhân cái chết của nạn nhân, công cụ, thủ đoạn phạm tội, thời gian hành vi phạm tội xảy ra và việc tạo dựng hiện trường giả của A.

* Luật sư nghiên cứu, phân tích những dấu vết tại hiện trường vụ án thông qua: biên bản khám nghiệm hiện trường, biên bản khám nghiệm tử thi, biên bản khám nghiệm tang vật, phương tiện của vụ án và bản ảnh hiện trường,… thậm chí để làm rõ thêm nhiều chi tiết quan trọng Luật sư cần đến hiện trường xem xét kỹ các dấu vết. Qua đó, Luật sư xác định đúng và chính xác quá trình xảy ra sự việc phạm tội cũng như các tình tiết xác thực về vụ án để có những đề xuất, kiến nghị